9 મહિનાની નોકરીમાં મગજ ખુલી ગયું, કંપની બનાવી અને માત્ર આટલા જ વર્ષમાં 11000 કરોડ રૂપિયા છાપ્યા, હવે નવી સફર પર નીકળ્યા…

કોણ કહે છે કે આકાશમાં કાણું ન હોઈ શકે, બસ દિલથી પથ્થર ફેંકો… દુષ્યંત કુમારની આ પંક્તિ માત્ર કહેવા ખાતર નથી કહી. કેટલાક લોકોએ તેમના જીવનમાં એવા પથ્થર ફેંક્યા કે આકાશ એક છિદ્ર છોડીને પણ ઝુકી ગયું. આ લાઇન ફ્લિપકાર્ટના સ્થાપકોમાંના એક બિન્ની બંસલ સાથે સંપૂર્ણ રીતે બંધબેસે છે. તાજેતરમાં જ બિન્ની બંસલે 2007માં ફ્લિપકાર્ટની શરૂઆત કરી હતી અને 2024માં કંપનીના બોર્ડના સભ્યપદેથી રાજીનામું પણ આપી દીધું હતું. શા માટે આપ્યું? અમે આ વિશે આગળ જણાવીશું, પરંતુ આજે અમે બિન્નીની 17 વર્ષની ખાસ સફર વિશે વાત કરીશું.

1983માં ચંદીગઢમાં જન્મેલા બિન્ની બંસલે માત્ર 24 વર્ષની ઉંમરે ફ્લિટકોર્ટ શરૂ કરી હતી. પરંતુ તે પહેલા તે વિશ્વની સૌથી મોટી ઈ-કોમર્સ કંપની એમેઝોનમાં કામ કરતો હતો. એ અલગ વાત છે કે તેણે એમેઝોનને માત્ર 9 મહિના માટે જ સર્વિસ આપી. કદાચ આ 9 મહિના દરમિયાન તેના મનમાં ઊગતા વિચાર જન્મ લેવા તૈયાર હતા. નેટવર્થની વાત કરીએ તો બિન્ની બંસલ હાલમાં 1.4 બિલિયન ડોલરના માલિક છે. આ ડેટા forbes.com ના નવીનતમ ડેટા પર આધારિત છે. 1,16,41,94,50,000 રૂપિયામાં (રૂ. 11,641 કરોડ કરતાં થોડું વધારે).

બિન્ની બંસલે 2005માં ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IIT), દિલ્હીમાંથી કોમ્પ્યુટર સાયન્સ અને એન્જિનિયરિંગમાં બેલ્ચર ડિગ્રી મેળવી હતી. તેણે પોતાના કરિયરની શરૂઆત 2005માં જ કરી હતી. તેઓ સાર્નોફ કોર્પોરેશન નામના ટેક્નોલોજી કન્સલ્ટિંગ બિઝનેસમાં જોડાયા, જેનું મુખ્ય મથક અમેરિકામાં હતું. અહીંથી રાજીનામું આપ્યા બાદ તેઓ 2007માં એમેઝોન સાથે જોડાયા હતા અને ત્યારબાદ 9 મહિના પછી ત્યાંથી રાજીનામું આપ્યું હતું. આ તેમની એકમાત્ર કાર્યકારી કારકિર્દી હતી. આ પછી જે કંઈ થયું તે ઈતિહાસ બની ગયું અને બિન્ની બંસલનું નામ ટેક્નોલોજી અને ઈ-કોમર્સની દુનિયામાં સુવર્ણ અક્ષરોમાં છપાઈ ગયું.

એમેઝોનની હરીફ ફ્લિપકાર્ટની સ્થાપના

2007માં ઈ-કોમર્સ કંપનીઓનો ભારતીય બજારમાં કોઈ નોંધપાત્ર હિસ્સો નહોતો. તે દિવસોમાં બહુ ઓછા લોકો ઓનલાઈન ખરીદી કરતા હતા. પરંતુ અમેરિકા અને કેટલાક અન્ય વિકસિત દેશોમાં ઓનલાઈન શોપિંગ માર્કેટ સતત વિસ્તરી રહ્યું હતું. એમેઝોનમાં કામ કરતી વખતે બિન્ની બંસલને લાગ્યું કે આવનારા સમયમાં ભારતના લોકો ઓનલાઈન શોપિંગ તરફ આગળ વધશે. આગળ શું થયું, તેણે સચિન બંસલ સાથે મળીને ફ્લિપકાર્ટ નામની કંપની બનાવી. સચિન બંસલની વિગતવાર ચર્ચા બીજા લેખમાં કરીશું. અત્યારે આપણે બિન્ની બંસલની જ વાત કરી રહ્યા છીએ.

ભારતની નંબર-1 ઈ-કોમર્સ કંપની ફ્લિપકાર્ટ

તો 2007માં શરૂ થયેલી ફ્લિપકાર્ટનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે પુસ્તકોના વેચાણ માટે થતો હતો. જેમ જેમ લોકોએ ઓનલાઈન શોપિંગને પ્રાધાન્ય આપવાનું શરૂ કર્યું, ફ્લિપકાર્ટે પણ તેની પ્રોડક્ટ લાઇનનો વિસ્તાર કર્યો. એક સમય એવો આવ્યો કે જ્યારે વિશ્વની સૌથી મોટી કંપની એમેઝોન અને ભારત સ્થિત ફ્લિટકાર્ટ માર્કેટમાં માત્ર બે મુખ્ય કંપનીઓ બાકી હતી. બાકીની ઈ-કોમ કંપનીઓ ગૌણ બની ગઈ.

બિઝનેસવાઈઝ કમ્પેરિઝનના રિપોર્ટ અનુસાર, 2023માં ભારતમાં ફ્લિપકાર્ટનો ઈ-કોમર્સ માર્કેટ શેર 51 ટકા હતો, જ્યારે એમેઝોનનો 32 ટકા હતો. જાન્યુઆરી 2024માં જાહેર કરાયેલા એલાયન્સ બર્નસ્ટેઈનના અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ફ્લિપકાર્ટ ભારતીય બજારમાં 48 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. જો આપણે બેમાંથી કોઈ એક રિપોર્ટ પર નજર કરીએ તો, ફ્લિપકાર્ટ નંબર 1 ઈ-કોમર્સ સાઇટ હોવાનું જણાય છે. Flipkart વાર્ષિક ધોરણે 21 ટકાની વૃદ્ધિ નોંધાવી રહી છે. એકંદરે, એવું કહી શકાય કે ફ્લિપકાર્ટે ભારતમાં એમેઝોનને ‘જીવંત’ રાખ્યું છે.

બિન્નીએ ફ્લિપકાર્ટ કેમ છોડ્યું?

2018 સુધી, બિન્ની બંસલ ફ્લિપકાર્ટના CEO હતા. જ્યારે તેમના પર અંગત ગેરવર્તણૂકનો આરોપ લાગ્યો ત્યારે તેમણે તેમના પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. જોકે આ મામલે તપાસ હાથ ધરવામાં આવી હતી. નવેમ્બર 2018 માં, અમેઝોન સાથે સ્પર્ધા કરતી અમેરિકન કંપની વોલમાર્ટે ફ્લિપકાર્ટમાં મોટો હિસ્સો ખરીદ્યો. આ પછી બિન્ની બંસલ પોતાના પદ પરથી હટી ગયા હતા. સીઈઓના પદ પરથી હટી ગયા પછી પણ તેઓ ફ્લિપકાર્ટના બોર્ડ મેમ્બર તરીકે જ રહ્યા. ગયા અઠવાડિયે જ તેણે ફ્લિપકાર્ટમાં તેની બોર્ડ મેમ્બરશિપ પણ છોડી દીધી હતી.

શું છે તાજી ઘટના, તેણે બોર્ડ કેમ છોડ્યું?

બિન્ની બંસલે ફ્લિપકાર્ટ પછી તેમનું નવું સાહસ શરૂ કર્યું, જેનું નામ OppDoor હતું. સિંગાપોર સ્થિત આ સાહસનું કામ ઈ-કોમર્સ સેગમેન્ટમાં B2B સાથે સંબંધિત છે. Opdoor ઈ-કોમર્સ કંપનીઓને વૈશ્વિક સ્તરે તેમની કામગીરી શરૂ કરવામાં મદદ કરે છે. Opdoor બિઝનેસને વૈશ્વિક બનાવવા માટે એન્ડ-ટુ-એન્ડ સોલ્યુશન્સ પ્રદાન કરે છે. હાલમાં તેમની નવી કંપની અમેરિકા, ઈંગ્લેન્ડ, કેનેડા, મેક્સિકો, જર્મની, સિંગાપોર, જાપાન અને ઓસ્ટ્રેલિયામાં સેવાઓ પૂરી પાડે છે.

બિન્નીની નવી કંપની ઓપદૂર એમેઝોન બ્રાન્ડ્સની વૃદ્ધિ ભાગીદાર પણ છે. બીજી તરફ, ફ્લિપકાર્ટની પેરેન્ટ કંપની વોલમાર્ટ અને એમેઝોન એકબીજાના જબરદસ્ત હરીફ છે. આવી સ્થિતિમાં હિતોના ટકરાવનો મામલો સામે આવે છે. આ વાતને ટાંકીને બિન્ની બંસલે ફ્લિપકાર્ટના બોર્ડ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું છે.

Inc42 સાથે વાત કરતાં, બિન્ની બંસલે કહ્યું, “છેલ્લા 16 વર્ષોમાં Flitkart ગ્રુપની સિદ્ધિઓ પર મને ગર્વ છે. Flitkart મજબૂત નેતૃત્વ ટીમ અને સ્પષ્ટ લક્ષ્યો સાથે ખૂબ જ સારી રીતે સ્થિત છે. કંપની હવે મજબૂત અને સક્ષમ હાથમાં છે. આ આત્મવિશ્વાસ સાથે મેં અલગ થવાનો નિર્ણય કર્યો છે. હું ટીમને ભવિષ્ય માટે શુભેચ્છા પાઠવું છું.” બીજી તરફ, ફ્લિપકાર્ટના વર્તમાન CEO કલ્યાણ કૃષ્ણમૂર્તિએ બિન્ની બંસલની પ્રશંસા કરી અને કહ્યું કે બોર્ડ અને કંપનીને તેમના ઊંડા જ્ઞાનથી ફાયદો થયો. કૃષ્ણમૂર્તિએ બિન્ની બંસલને સારા ભવિષ્ય અને નવા સાહસ માટે શુભેચ્છા પાઠવી હતી.

બિન્ની બંસલનું અંગત જીવન

બિન્નીનું વતન ચંદીગઢ છે. તેણીએ તેનું શિક્ષણ સેન્ટ એની કોન્વેન્ટ સ્કૂલ, ચંદીગઢમાંથી મેળવ્યું હતું. તેની માતા સરકારી ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે, જ્યારે તેના પિતા બેંક મેનેજર છે. બિન્ની બંસલ તેની પત્ની ત્રિશા બંસલ સાથે રહે છે. તેઓ જોડિયા પુત્રોના પિતા છે.