ઇસરો માટે લૉન્ચપેડ બનાવનારા કર્મચારી આવું કામ કરવા મજબૂર, આટલા મહિનાઓથી પગાર ચુકવાયો નથી
ભારતે 23 ઓગસ્ટ, 2023ના રોજ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની સપાટી પર ચંદ્રયાન-3ને સોફ્ટ-લેન્ડ કર્યું, આ સિદ્ધિ હાંસલ કરનારો પ્રથમ દેશ બન્યો. લેન્ડિંગ સમયે, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી બ્રિક્સ સમિટ માટે દક્ષિણ આફ્રિકામાં હતા અને જોહાનિસબર્ગથી તેમણે સફળ ચંદ્ર ઉતરાણ માટે ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકો અને દેશવાસીઓને સંબોધિત કર્યા હતા. જ્યારે પીએમ મોદી બોલી રહ્યા હતા ત્યારે ચંદ્રયાન માટે લોન્ચ પેડ બનાવી રહેલા કામદારો તેમના 18 મહિનાના પગાર માટે આંદોલન કરી રહ્યા હતા.
આંદોલનકારી કર્મચારીઓનું કહેવું છે કે રાંચીના ધુરવા સ્થિત હેવી એન્જિનિયરિંગ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (HEC)ના 2800 કર્મચારીઓને 18 મહિનાથી પગાર મળ્યો નથી. HEC એ સેન્ટ્રલ પબ્લિક સેક્ટર અંડરટેકિંગ (CPSU) છે. ચંદ્રયાન માટે 810 ટનના લોન્ચપેડ ઉપરાંત, HEC એ ફોલ્ડિંગ પ્લેટફોર્મ, WBS, સ્લાઇડિંગ ડોર પણ બનાવ્યું છે. આ સાથે HEC ISRO માટે અન્ય લોન્ચપેડ પણ બનાવી રહ્યું છે.
કોઈ ચા વેચી રહ્યું છે તો કોઈ ઈડલી વેચી રહ્યું છે.
HEC ટેકનિશિયન દીપક કુમાર ઉપરરિયા છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ઈડલી વેચી રહ્યા છે. રાંચીના ધુર્વા વિસ્તારમાં જૂની વિધાનસભાની સામે તેની દુકાન છે. તે સવારે ઈડલી વેચે છે અને બપોરે ઓફિસ જાય છે. સાંજે તે ફરીથી ઈડલી વેચે છે અને ઘરે જાય છે.
દીપક કહે છે, ‘અગાઉ હું ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા મારા ઘરનું સંચાલન કરતો હતો, જેના કારણે મારા પર 2 લાખ રૂપિયાનું દેવું થઈ ગયું હતું અને મને ડિફોલ્ટર જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. આ પછી તેણે સંબંધીઓ પાસેથી પૈસા લઈને ઘર ચલાવવાનું શરૂ કર્યું. અત્યાર સુધી મારા પર 4 લાખ રૂપિયાનું દેવું છે, મેં કોઈના પૈસા પરત કર્યા નથી. હવે લોકોએ લોન આપવાનું બંધ કરી દીધું છે, તેણે તેની પત્નીના ઘરેણાં ગીરો મૂકીને થોડા દિવસો સુધી પોતાનું ઘર ચલાવ્યું.
પોતાના પરિવારની સ્થિતિ વિશે જણાવતાં દીપક કહે છે, ‘જ્યારે મને લાગ્યું કે હું ભૂખે મરી જઈશ, ત્યારે મેં ઇડલીની દુકાન ખોલી અને મારી પત્ની સારી ઇડલી બનાવે છે. હું દરરોજ 300 થી 400 રૂપિયાની ઈડલી વેચું છું, જેનાથી થોડો નફો થાય છે.
દીપકની જેમ અન્ય કર્મચારીઓ પણ પગાર ન મળવાના કારણે અન્ય વ્યવસાય તરફ વળ્યા છે.
ઉદાહરણ તરીકે, મધુર કુમાર મોમોઝ વેચે છે.
પ્રસન્ના ભોઈ ચા વેચે છે
મિથિલેશ કુમારની ફોટોગ્રાફી
કાર લોન લીધા બાદ સુભાષ કુમારને બેંક ડિફોલ્ટર જાહેર કરવામાં આવ્યા છે.
આ લોકો જેવી કંપનીમાં 2800 કર્મચારીઓ છે. જો આપણે એક પરિવારમાં સરેરાશ પાંચ લોકોને લઈએ, તો આ સંકટના સમયમાં 14 હજારથી વધુ લોકો સીધા સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે, જેમના બળ પર ઘરનું ગુજરાન ચાલી રહ્યું છે.
આંદોલનકારીઓને ભારત ગઠબંધનનું સમર્થન મળ્યું હતું
14 સપ્ટેમ્બરે ઈન્ડિયા એલાયન્સના નેતાઓએ રાજભવન સામે HECને લઈને વિરોધ પ્રદર્શન કર્યું હતું. પ્રદેશ કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ રાજેશ ઠાકુરે કહ્યું, ‘એચઈસી પંડિત નેહરુનું દેવું છે. આવી સ્થિતિમાં તેને બચાવવાની જવાબદારી આપણી છે. કામદારોનો પરસેવો સુકાઈ જાય તે પહેલા તેમને વેતન મળે તે માટે અમે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છીએ.
કર્મચારીઓને પગાર કેમ આપવામાં આવતો નથી?
રાજ્યસભાના સભ્ય પરિમલ માથવાણીએ ચોમાસા સત્ર (ઓગસ્ટ 2023)માં ભારે ઉદ્યોગ મંત્રાલય તરફથી HEC સંબંધિત કેટલાક પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા.
જવાબમાં, સરકારે કહ્યું કે HEC એ કંપની એક્ટ હેઠળ નોંધાયેલ એક અલગ સ્વતંત્ર એન્ટિટી છે, તેણે તેના કર્મચારીઓને ચૂકવવા માટે તેના પોતાના સંસાધનો પેદા કરવા પડશે અને સતત નુકસાનને કારણે દેવા સાથે સંઘર્ષ કરી રહી છે.
જવાબમાં, મંત્રાલયે કહ્યું કે HEC છેલ્લા પાંચ વર્ષથી સતત નુકસાન સહન કરી રહ્યું છે. છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ટર્નઓવર રૂ. 356.21 કરોડથી ઘટીને રૂ. 87.52 કરોડ થયું છે. HECને એકલા કર્મચારીઓને પગાર ચૂકવવા માટે 153 કરોડ રૂપિયાની જરૂર છે. આ સિવાય કેન્દ્રીય સુરક્ષા દળ CISFને વીજળી બિલ અને પૈસા ચૂકવવા માટે 125 કરોડ રૂપિયા ચૂકવવા પડશે. HEC ઓફિસર્સ એસોસિએશન તરફથી મળેલી માહિતી અનુસાર HEC પર લગભગ 2000 કરોડ રૂપિયાનું દેવું છે.
